Thuốc nhỏ mắt atropin là một phương pháp hiệu quả trong việc hạn chế sự gia tăng độ cận thị, đặc biệt ở trẻ em. Hãy cùng tìm hiểu cách thức hoạt động và những lưu ý quan trọng từ vivision khi sử dụng thuốc này để đạt được kết quả tốt nhất.

Cơ chế hoạt động của atropin

Atropin là một chất đối kháng thụ thể acetylcholine muscarinic không chọn lọc. Mặc dù cơ chế cụ thể của atropin trong việc làm giảm tăng độ cận chưa hoàn toàn rõ ràng, nhưng nó được cho là liên kết với các thụ thể trong võng mạc hoặc củng mạc, ảnh hưởng đến quá trình truyền tín hiệu hóa học để kiểm soát sự phát triển của mắt.

Các nghiên cứu cho thấy rằng nồng độ atropin cao hơn (>0,1%) có thể hiệu quả trong việc giảm tăng độ cận nhưng thường kèm theo nhiều tác dụng phụ và tỷ lệ phục hồi cao, dẫn đến việc nó ít được sử dụng. 

Ngược lại, các nồng độ thấp hơn (0,05%, 0,025%, 0,01%) thường ít gây tác dụng phụ hơn nhưng vẫn hiệu quả trong việc làm chậm sự tiến triển của cận thị.

Cơ chế hoạt động của atropin

Khi nào không nên sử dụng atropin?

Thuốc atropin không nên được dùng cho những người có phản ứng dị ứng nghiêm trọng với bất kỳ thành phần nào của thuốc, hoặc những người mắc các bệnh lý sau:

• Bí tiểu do phì đại tiền liệt tuyến;
• Hẹp môn vị;
• Liệt ruột;
• Viêm loét đại tràng nặng;
• Nhược cơ;
• Tăng nhãn áp dạng góc đóng hoặc hẹp;
• Nhịp tim nhanh, nhiễm độc giáp;
• Trẻ em bị sốt cao.

Đồng thời, cũng cần tránh sử dụng atropin trong các trường hợp sau:

Tiền sử bệnh toàn thân 

Thuốc kháng cholinergic như atropin có thể gây ra sự thay đổi hành vi và suy giảm chức năng nhận thức, nhưng điều này thường chỉ xảy ra khi sử dụng với liều cao và trong thời gian dài. 

Khi sử dụng atropin ở nồng độ thấp để giảm tăng độ cận và khi thực hiện các biện pháp như bịt kín điểm lệ và bảo quản thuốc đúng cách, nguy cơ tác dụng phụ toàn thân là rất thấp.

Tác dụng phụ toàn thân của atropin chủ yếu được ghi nhận ở trẻ em mắc các bệnh lý tim bẩm sinh như hội chứng rubella bẩm sinh hoặc có tiền sử hen suyễn. Đối với những trẻ đang dùng các thuốc kháng cholinergic khác, cần thận trọng để tránh gia tăng tác dụng phụ.

Không nên sử dụng atropin cho người có tiền sử bệnh toàn thân

Atropin không được khuyến cáo cho bệnh nhân có các rối loạn toàn thân liên quan đến cận thị cao, chẳng hạn như hội chứng Marfan (có thể ảnh hưởng đến điều trị tim) và loạn dưỡng nón (vì thuốc có thể làm trầm trọng thêm chứng sợ ánh sáng). Cần cẩn trọng khi sử dụng atropin với liều cao ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, vì nghiên cứu trên loài linh trưởng sơ sinh cho thấy thuốc có thể gây ngừng phát triển mắt.

Các vấn đề thị giác hai mắt

Thuốc nhỏ mắt atropin chủ yếu tác động lên hệ thống mắt bằng cách gây giãn đồng tử và liệt cơ thể. Trong suốt quá trình điều trị, cần theo dõi sự thay đổi về thị lực hai mắt cũng như chức năng điều tiết, vì atropin có thể làm thay đổi tình trạng esophoric và gây mất bù phoria.

Trẻ em sử dụng atropin có thể gặp phải các triệu chứng như nhạy cảm với ánh sáng, chói mắt và quầng sáng. Trong một số trường hợp, các triệu chứng này có thể ảnh hưởng đến hiệu suất thị lực tổng thể và chất lượng cuộc sống của trẻ.

Dị ứng với thuốc

Các phản ứng dị ứng liên quan đến việc sử dụng atropin có thể bao gồm viêm da quanh mắt, phù mí mắt, và bệnh phù mi, đặc biệt khi sử dụng ở nồng độ cao. Để giảm nguy cơ thuốc nhỏ mắt atropin 0,5% chảy xuống miệng và gây ngộ độc, nên dùng một miếng bông mềm để ấn nhẹ vào góc trong của mắt trong vài phút sau khi nhỏ thuốc.

Sử dụng atropin trong thời gian dài có thể dẫn đến sưng huyết, viêm, phù kết mạc và kích ứng tại chỗ.

Phụ nữ mang thai

Phụ nữ mang thai cần cẩn trọng khi sử dụng thuốc atropin, đặc biệt là trong giai đoạn cuối thai kỳ, vì thuốc có thể qua nhau thai và ảnh hưởng đến thai nhi. Tương tự, phụ nữ đang cho con bú nên hạn chế sử dụng atropin trong thời gian dài, do thuốc có khả năng đi vào sữa mẹ và có thể tác động đến trẻ sơ sinh.

Phụ nữ mang thai cần cẩn trọng khi sử dụng thuốc atropin

Atropin đã được sử dụng trong độ tuổi nào, có an toàn không?

Hiện tại, nghiên cứu lâm sàng về atropin liều thấp chủ yếu đã được thực hiện với trẻ từ 3 tuổi trở lên, và nhiều nghiên cứu lịch sử tập trung vào trẻ em từ 6 đến 14 tuổi. Việc kê đơn atropin liều thấp cho những đối tượng ngoài độ tuổi này yêu cầu cha mẹ cần lưu ý rằng hiệu quả và tác dụng phụ có thể khác biệt do thiếu bằng chứng lâm sàng cụ thể.

Hơn nữa, hiệu quả của atropin cũng đã thể hiện sự khác biệt giữa các nhóm dân tộc. Các nghiên cứu có đối chứng ngẫu nhiên cho thấy thuốc nhỏ mắt atropin 0,01% không hiệu quả ở trẻ em có nguồn gốc Nam Á hoặc Đông Á, nhưng có tác dụng khiêm tốn ở trẻ em gốc châu Âu. 

Ngược lại, nghiên cứu LAMP, với sự tham gia của trẻ em Đông Á ở Hồng Kông, cho thấy thuốc nhỏ mắt atropin 0,05% có hiệu quả lớn hơn trong nhóm dân số này. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu nồng độ 0,05% có hiệu quả tương tự ở các nhóm dân tộc khác hoặc nhóm đa chủng tộc hay không.

Ngoài ra, có bằng chứng hạn chế về việc sử dụng atropin liều thấp cho các trường hợp tiền cận thị (+0,75 đến -0,50D). Trong những trường hợp này, lời khuyên về lối sống, như tăng thời gian hoạt động ngoài trời, giảm công việc gần và thực hiện đánh giá lâm sàng thường xuyên hơn, nên được ưu tiên cho đến khi có thêm dữ liệu nghiên cứu được công bố.

Atropin liệu có phù hợp với trẻ?

Nhiều bác sĩ ưa chuộng atropin liều thấp vì nó dễ sử dụng và tuân thủ, đồng thời có khả năng làm giảm tăng độ cận và bổ sung hiệu quả cho các phương pháp điều trị khác nhờ cơ chế hoạt động đặc biệt của nó. 

Mặc dù nghiên cứu về liệu pháp kết hợp còn hạn chế, một số thử nghiệm có đối chứng ngẫu nhiên cho thấy tác dụng tích cực khi atropin được kết hợp với chỉnh hình giác mạc.

Atropin liệu có phù hợp với trẻ?

Trẻ em mắc cận thị có thể gặp khó khăn khi sử dụng các thiết kế kính kiểm soát cận thị hoặc kính áp tròng (bao gồm cả chỉnh hình giác mạc và kính áp tròng mềm), đặc biệt là những trường hợp có mức độ loạn thị cao và do đó atropin liều thấp có thể là lựa chọn lý tưởng. Hơn nữa, trẻ em có thể không tuân thủ tốt các chiến lược kiểm soát cận thị khác, khiến atropin trở thành một phương pháp khả thi.

Atropin liều thấp vẫn là một phương pháp an toàn và hiệu quả trong việc giảm tăng độ cận. Nghiên cứu dài hạn sắp tới dự kiến sẽ cung cấp thêm thông tin chi tiết, giúp các bác sĩ lâm sàng có phương pháp tiếp cận phù hợp và mục tiêu hơn cho từng chiến lược điều trị.

Trên đây là những thông tin quan trọng về thuốc atropin. Để đạt hiệu quả tối ưu, hãy đảm bảo đọc kỹ hướng dẫn sử dụng thuốc. Để được giải đáp các thắc mắc liên quan thuốc nhỏ mắt atropin hạn chế tăng độ cận thị kỹ hơn, hãy liên hệ vivision để đặt lịch, tư vấn với các chuyên gia nhãn khoa.