Khám lác mắt là quá trình kiểm tra và đánh giá tình trạng mắt lệch hoặc không đồng đều của hai mắt, nhằm xác định nguyên nhân và tìm ra phương pháp điều trị phù hợp. Việc khám lác mắt cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa mắt (nhãn khoa).

Hiểu rõ về bệnh lác mắt

Lác mắt có nhiều tên gọi tuỳ theo vùng, miền hay địa phương như lác, lé, mại, hiếng, lệch mắt… Lác là một bệnh hay gặp, chiếm tỷ lệ khoảng 2- 4% dân số. Nếu tính cả lác ẩn thì tỷ lệ còn cao hơn nhiều. Định nghĩa: Lác là một bệnh bao gồm hai hội chứng: Lệch trục nhãn cầu (lác mắt) và rối loạn thị giác hai mắt (Giảm hay mất chức năng phối hợp giữa hai mắt như hợp thị, phù thị…).

Nguyên nhân & triệu chứng bị lác mắt

Nguyên nhân: Lác mắt có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

• Do nguyên nhân bẩm sinh: Lác mắt có thể xuất hiện ngay từ khi sinh ra nếu các cơ mắt không phát triển đúng cách.
• Do nguyên nhân thần kinh: Rối loạn thần kinh có thể ảnh hưởng đến việc điều khiển các cơ mắt, dẫn đến tình trạng lác. Một số bệnh lý thần kinh như đột quỵ, chấn thương sọ não hoặc bệnh lý của hệ thần kinh trung ương có thể gây ra lác.
• Do vấn đề về cơ mắt: Các cơ mắt yếu hoặc không đồng đều có thể gây ra lác mắt. Điều này có thể xảy ra khi cơ mắt không phối hợp hoạt động đúng cách.
• Do các tật khúc xạ: Tật khúc xạ như cận thị, loạn thị hoặc viễn thị nếu không được điều chỉnh có thể gây ra lác mắt, đặc biệt là khi mắt không thể hội tụ đúng cách.

Triệu chứng của lác mắt: các triệu chứng của lác mắt có thể bao gồm:

• Mắt lệch hướng: Một mắt hoặc cả hai mắt có thể không nhìn về cùng một hướng, một mắt có thể quay sang bên trong (lác trong), bên ngoài (lác ngoài), hoặc lên (lác lên), xuống (lác xuống).
• Khó khăn khi nhìn: Người bị lác mắt có thể gặp khó khăn khi nhìn vật thể, đặc biệt là khi cố gắng nhìn với cả hai mắt.
• Nhìn mờ hoặc gấp đôi: Khi mắt không làm việc cùng nhau, hình ảnh có thể bị mờ hoặc người bệnh có thể thấy hai hình ảnh của một vật (song thị).
• Cảm giác mỏi mắt: Do mắt phải cố gắng điều chỉnh để nhìn rõ, có thể cảm thấy mỏi mắt hoặc đau đầu.
• Tình trạng nheo mắt: Trẻ em hoặc người bị lác có thể nheo mắt hoặc tránh ánh sáng mạnh để cải thiện tình trạng nhìn.
• Mất khả năng hội tụ: Khó khăn trong việc nhìn những vật gần hoặc xa mà không bị lệch mắt.

Khám lác mắt

Có nên đi khám khi bị lác mắt không?

Lác gây ra nhiều tác hại: Làm rối loạn chức năng thị giác hai mắt (Mất hay giảm khả năng phối hợp giữa hai mắt). Tăng nguy cơ giảm thị lực ở mắt lác (Nhược thị do lác), thực tế cho thấy trẻ em lác cơ năng bị nhược thị ở một mắt có khoảng trên 60%, nhất là khi bị lác trong (lác quy tụ) cố định ở một mắt. Lác ảnh hưởng tới thẩm mỹ và cuộc sống của người bệnh (gây tâm lý tự ty, ngại giao tiếp, nhất là trẻ em lác mắt thường nhút nhát, kém năng động, ảnh hưởng tới học tập và sinh hoạt). Ngoài ra lác còn gây ra một số rối loạn chức năng khác như nhìn một thành hai (song thị), tư thế nhìn lệch đầu vẹo cổ, thu hẹp thị trường, mất khả năng nhìn nổi (chiều sâu)…

Việc khám lác mắt và chữa bệnh cần được quan tâm ngay từ khi mới có dấu hiệu nhằm ngăn ngừa nhược thị và bảo tồn, phục hồi chức năng thị giác hai mắt. Nếu chữa lác ở lứa tuổi đã lớn thì chỉ có thể đạt được mục đích chính về mặt thẩm mỹ. Chữa lác ở trẻ em đòi hỏi rất công phu và kiên trì, theo đúng quy trình khoa học, cần phối hợp rất chặt chẽ giữa thầy thuốc và người bệnh (và gia đình bệnh nhân).

Những ai nên đi khám lác mắt?

Trẻ em

• Trẻ nhỏ (dưới 6 tuổi) có dấu hiệu lác mắt, đặc biệt là nếu mắt lệch hướng khi nhìn gần hoặc xa.
• Trẻ bị lác mắt bẩm sinh hoặc có dấu hiệu mất khả năng phối hợp giữa hai mắt.
• Trẻ gặp khó khăn khi nhìn vật gần hoặc xa, có thể dẫn đến những vấn đề về học tập và phát triển thị giác.
• Trẻ có biểu hiện nhìn một vật hai lần (song thị), điều này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển mắt và khả năng thị lực lâu dài.

Người lớn

• Người có mắt bị lệch hoặc không đồng đều khi nhìn, dù là lúc mệt mỏi hay trong suốt cả ngày.
• Người bị đau đầu thường xuyên do mỏi mắt, điều này có thể liên quan đến tình trạng lác mắt không được điều trị.
• Người thấy hình ảnh bị mờ hoặc bị gấp đôi (song thị), khiến cho việc nhìn trở nên khó khăn.
• Người có các vấn đề về thị lực như cận thị, viễn thị, hoặc loạn thị mà không sử dụng kính chỉnh thị lực đầy đủ, dẫn đến lác mắt.
• Người có tổn thương hoặc bệnh lý mắt như viêm nhiễm, đục thủy tinh thể hoặc sau phẫu thuật mắt có thể gặp phải tình trạng lác mắt.

Các phương pháp khám lác mắt phổ biến hiện nay

Dưới đây là những phương pháp khám lác mắt phổ biến

Khám vận nhãn

Khám vận nhãn là phương pháp khám cơ bản nhất trong khám lác mắt nói chung và thị lực nói riêng. Lần khám lần lượt tư thế nhìn thẳng, 4 hướng chính và 4 hướng phụ để đánh giá chức năng của từng cơ vận nhãn, so sánh các đôi cơ giữa hai mắt.

Nghiệm pháp che mắt 

Công dụng của nghiệm pháp che mắt và bỏ che mắt (Cover test và uncovertest) là phương pháp khám lác mắt đơn giản, hiệu quả và thông dụng nhất trong khám lác mắt, có thể nói đó là phương tiện đầu tay mà các bác sĩ chuyên khoa lác phải nắm vững và sử dụng thành thạo.  Phương pháp này có thể xác định bệnh nhân có lác hay không, lác thật hay giả lác, xác định hình thái lác, xác định một số tính chất, đặc điểm của lác, đánh giá độ lác ….

Phương pháp Hirschberg

Dùng một nguồn sáng (như máy soi đáy mắt hoặc đèn pin) chiếu thẳng vào mặt bệnh nhân từ phía trước sao cho quầng sáng trùm kín toàn bộ hai mắt, khoảng cách từ đèn đến mắt bệnh nhân khoảng 35- 40 cm và quan sát ánh phản quang trên giác mạc.

Phương pháp Krimsky

Đặt một lăng kính trước một mắt bệnh nhân (có thể mắt lác hay mắt không lác), đáy lăng kính ngược chiều hướng lác. Lần lượt thử các lăng kính khác nhau, tăng dần số (công suất) cho đến khi ánh phản quang của mỗi mắt rơi vào chính giữa đồng tử thì công suất của lăng kính đó chính là độ lác.

Quy trình khám lác mắt chuẩn 2024

• Khám tiền sử bệnh lý: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử sức khỏe của bệnh nhân
• Kiểm tra thị lực: Bác sĩ sẽ kiểm tra thị lực bằng các bảng đo thị lực chuẩn (thường là bảng Snellen hoặc bảng đo thị lực cho trẻ em). Việc kiểm tra thị lực sẽ giúp xác định mức độ giảm thị lực do lác mắt hoặc các tật khúc xạ khác.
• Kiểm tra phối hợp mắt: Đây là bước quan trọng để xác định mức độ lác và kiểm tra khả năng phối hợp giữa hai mắt.
• Khám chức năng điều tiết mắt: Khám chức năng điều tiết mắt giúp xác định khả năng của mắt trong việc tập trung vào các vật thể ở các khoảng cách khác nhau.

Cần chú ý những gì khi đi khám lác mắt?

Khi đi khám lác mắt, bạn cần chú ý một số yếu tố quan trọng để quá trình khám chữa được thuận lợi và hiệu quả. Dưới đây là những điều cần lưu ý:

Chọn cơ sở uy tín

Việc lựa chọn cơ sở y tế uy tín, có bác sĩ chuyên môn cao và trang thiết bị hiện đại là rất quan trọng. Một cơ sở uy tín sẽ giúp bạn nhận được chẩn đoán chính xác và phương pháp điều trị thích hợp.

Chuẩn bị giấy tờ đã khám trước đó (nếu có)

Nếu bạn đã từng khám lác mắt hoặc có lịch sử điều trị về mắt, hãy mang theo các giấy tờ và kết quả khám cũ. Điều này sẽ giúp bác sĩ có cái nhìn toàn diện hơn về tình trạng mắt của bạn, từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Đọc kỹ thông tin về chi phí khám lác mắt

Trước khi đi khám lác mắt, hãy tìm hiểu về mức chi phí khám chữa lác mắt tại cơ sở y tế đó. Việc chuẩn bị tài chính giúp bạn không bị bất ngờ và có kế hoạch phù hợp. Một số cơ sở có thể cung cấp bảng giá khám bệnh hoặc bảo hiểm y tế có thể áp dụng cho dịch vụ này.

Trao đổi kỹ với bác sĩ sau khi khám xong

Sau khi khám lác mắt xong, hãy trao đổi kỹ với bác sĩ về kết quả và phương pháp điều trị. Đặt câu hỏi về nguyên nhân gây lác mắt của bạn, các phương pháp điều trị (như phẫu thuật, liệu pháp mắt, hoặc đeo kính điều chỉnh), cũng như thời gian hồi phục và những điều cần chú ý trong quá trình điều trị.

Cần chú ý những gì khi đi khám lác mắt?

Lác mắt là tình trạng cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời để tránh những biến chứng lâu dài, đặc biệt là liên quan đến thị lực. Đặt lịch khám mắt tại vivision và đi khám mắt ngay nếu gặp các vấn đề thị lực khác.