Loạn thị ở trẻ em không chỉ ảnh hưởng đến khả năng nhìn mà còn cản trở sự phát triển toàn diện về thể chất và học tập.. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về các nguyên nhân chính dẫn đến loạn thị ở trẻ em và cách giảm thiểu rủi ro.
Ảnh hưởng của loạn thị đến mắt của trẻ em
Loạn thị là một tật khúc xạ phổ biến ở trẻ em, xảy ra khi giác mạc hoặc thủy tinh thể có hình dạng bất thường, khiến ánh sáng không hội tụ đúng cách lên võng mạc. Nếu không được phát hiện và điều chỉnh kịp thời, loạn thị có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thị giác của trẻ, đặc biệt là trong giai đoạn thị lực còn đang hoàn thiện. Dưới đây là hai tác động chính của loạn thị đối với trẻ em:
Ảnh hưởng đến thị lực:
- Mờ và méo hình ảnh: Loạn thị khiến hình ảnh bị nhòe hoặc méo ở mọi khoảng cách, do đó trẻ có thể gặp khó khăn khi nhìn rõ chữ viết, hình ảnh hoặc vật thể xung quanh.
- Giảm khả năng nhận diện chi tiết: Trẻ bị loạn thị thường khó phân biệt các chữ cái hoặc số có hình dạng tương tự nhau (ví dụ: chữ “H” và “N”, chữ “O” và “C”), điều này có thể ảnh hưởng đến quá trình học tập.
- Mỏi mắt và nhức đầu: Do mắt phải liên tục điều tiết để cố gắng tạo ra hình ảnh rõ ràng, trẻ có thể bị mỏi mắt, đau đầu hoặc cảm giác khó chịu khi nhìn lâu.
- Rối loạn điều tiết: Trẻ bị loạn thị có thể gặp khó khăn khi chuyển tầm nhìn từ xa đến gần hoặc ngược lại, khiến việc đọc sách, viết bài hoặc nhìn bảng gặp trở ngại.
Gây nhược thị (Amblyopia):
Nhược thị là tình trạng suy giảm thị lực không thể cải thiện bằng kính hoặc phẫu thuật và thường xảy ra nếu loạn thị không được điều chỉnh sớm. Các cơ chế gây nhược thị do loạn thị bao gồm:
- Thiếu kích thích thị giác đều hai mắt: Nếu một mắt có loạn thị nặng hơn mắt còn lại, não bộ sẽ ưu tiên sử dụng mắt có thị lực tốt hơn, dần dần bỏ qua tín hiệu từ mắt yếu hơn, dẫn đến nhược thị.
- Hình ảnh không rõ nét: Khi hình ảnh truyền đến não bộ bị mờ hoặc méo do loạn thị, khả năng phát triển thị giác của trẻ bị cản trở, khiến mắt không thể đạt được thị lực tối đa.
Loạn thị ở trẻ em không chỉ làm suy giảm thị lực mà còn có nguy cơ cao dẫn đến nhược thị nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do đó, việc khám mắt định kỳ, phát hiện sớm và đeo kính đúng số là rất quan trọng để bảo vệ sự phát triển thị lực của trẻ. Nếu trẻ có dấu hiệu nhìn mờ, nheo mắt, hay than phiền về mỏi mắt và đau đầu, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám mắt sớm để tránh hậu quả lâu dài.
Loạn thị ở trẻ em cần được các bậc phụ huynh quan tâm nhiều hơn
Các yếu tố nguy cơ cao gây loạn thị ở trẻ em
Loạn thị là một tật khúc xạ phổ biến, và việc nhận diện các yếu tố nguy cơ có thể giúp phụ huynh phòng ngừa, phát hiện và can thiệp sớm cho trẻ. Dưới đây là các yếu tố nguy cơ cao gây loạn thị ở trẻ em:
Di truyền
Tiền sử gia đình mắc loạn thị: Loạn thị có xu hướng di truyền mạnh mẽ, đặc biệt nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột bị loạn thị nặng. Trẻ có nguy cơ cao mắc loạn thị nếu trong gia đình có nhiều người bị tật khúc xạ.
Di truyền bất thường về cấu trúc giác mạc: Một số đặc điểm di truyền ảnh hưởng đến sự phát triển bất thường của giác mạc, khiến bề mặt giác mạc không đều, làm cho ánh sáng hội tụ sai lệch và gây ra loạn thị.
Các hội chứng di truyền liên quan: Một số hội chứng bẩm sinh có thể làm tăng nguy cơ loạn thị ở trẻ, chẳng hạn như hội chứng Down, Marfan, Ehlers-Danlos… do ảnh hưởng đến cấu trúc mô liên kết của giác mạc..
Bệnh lý mắt và các bệnh lý liên quan
Giác mạc chóp (Keratoconus): Giác mạc chóp là một bệnh lý thoái hóa tiến triển, trong đó giác mạc dần mỏng đi và phình ra thành hình chóp thay vì dạng cầu bình thường. Điều này gây ra loạn thị bất thường, thường là loạn thị không đều (irregular astigmatism), khó chỉnh bằng kính thông thường.
Bệnh thường xuất hiện ở tuổi vị thành niên nhưng có thể bắt đầu từ thời thơ ấu, đặc biệt ở trẻ có thói quen dụi mắt nhiều hoặc có bệnh viêm kết giác mạc dị ứng.
Nếu không được phát hiện sớm, giác mạc chóp có thể tiến triển nặng, gây suy giảm thị lực nghiêm trọng và có thể cần ghép giác mạc ở giai đoạn muộn.
Sẹo giác mạc và tổn thương giác mạc:Viêm giác mạc tái phát do nhiễm trùng (vi khuẩn, virus Herpes), dị ứng nặng hoặc hội chứng khô mắt bẩm sinh có thể làm bề mặt giác mạc gồ ghề, gây ra loạn thị không đều.
Sẹo giác mạc sau chấn thương hoặc sau phẫu thuật mắt cũng có thể làm thay đổi độ cong của giác mạc, gây loạn thị.
Các bất thường bẩm sinh về giác mạc:
Một số trẻ sinh ra đã có giác mạc to bất thường (megalo cornea) hoặc giác mạc nhỏ bất thường (micro cornea), làm thay đổi độ cong giác mạc và dẫn đến loạn thị.
Loạn sản giác mạc hoặc giác mạc có cấu trúc kém ổn định cũng có thể gây loạn thị nặng ngay từ nhỏ.
Loạn thị ở trẻ em có thể xuất phát từ yếu tố di truyền hoặc do bệnh lý giác mạc, trong đó giác mạc chóp là nguyên nhân bệnh lý thường gặp nhất gây loạn thị nặng và không đều. Việc phát hiện sớm qua khám mắt định kỳ, kiểm tra khúc xạ và đo bản đồ giác mạc (topography) rất quan trọng để điều chỉnh kịp thời bằng kính, kính áp tròng đặc biệt hoặc các phương pháp điều trị phù hợp, ngăn ngừa ảnh hưởng tiêu cực đến thị lực của trẻ.
Các phương pháp điều trị loạn thị cho trẻ em
Loạn thị ở trẻ em có thể được kiểm soát và điều chỉnh hiệu quả thông qua nhiều phương pháp, tùy thuộc vào mức độ loạn thị, độ tuổi, và tình trạng sức khỏe của trẻ. Mặc dù phẫu thuật khúc xạ là lựa chọn hàng đầu ở người trưởng thành, nhưng phương pháp này không phù hợp cho trẻ em do cấu trúc mắt chưa phát triển hoàn chỉnh. Dưới đây là các phương pháp an toàn và phổ biến giúp hỗ trợ điều trị loạn thị cho trẻ:
Đeo kính gọng
Đeo kính thuốc là phương pháp điều trị loạn thị phổ biến nhất cho trẻ em.
Ưu điểm:
- An toàn, không xâm lấn và dễ sử dụng.
- Được bác sĩ chỉ định dựa trên kết quả khám mắt để đảm bảo độ chính xác phù hợp với tình trạng loạn thị của trẻ.
Khuyến nghị:
- Phụ huynh cần đưa trẻ đến các cơ sở chuyên khoa mắt để được đo và làm kính chính xác.
- Thường xuyên kiểm tra lại thị lực và điều chỉnh kính định kỳ để đảm bảo hiệu quả điều trị.
Kính Ortho-K (kính áp tròng chỉnh hình giác mạc)
Kính Ortho-K, hay còn gọi là kính áp tròng cứng, là một giải pháp hiện đại giúp cải thiện loạn thị mà không cần đeo kính vào ban ngày.
Cơ chế hoạt động: Kính được đeo trong khi ngủ vào ban đêm, giúp điều chỉnh hình dạng giác mạc tạm thời. Thị lực của trẻ được cải thiện rõ rệt vào ngày hôm sau và có thể duy trì trong cả ngày.
Ưu điểm:
- Không cần đeo kính gọng ban ngày, giúp trẻ thoải mái hơn trong học tập và vui chơi.
- Phù hợp với trẻ bị loạn thị không quá cao (dưới 3 diop).
Lưu ý:
- Không áp dụng cho trẻ dưới 6 tuổi, do ở độ tuổi này, hệ thống thị giác vẫn đang trong giai đoạn phát triển mạnh, cần ưu tiên đánh giá tác động của loạn thị lên thị lực.
- Cần kiểm tra thị lực với kính gọng trước khi quyết định sử dụng Ortho-K, để loại trừ nguy cơ nhược thị. Nếu trẻ có nhược thị, việc sử dụng kính Ortho-K có thể không phải là lựa chọn phù hợp và cần có phương pháp điều trị khác như chỉnh kính gọng hoặc tập phục hồi thị lực.
- Yêu cầu vệ sinh và theo dõi nghiêm ngặt: Trẻ sử dụng Ortho-K cần được hướng dẫn cách chăm sóc kính đúng cách để tránh nguy cơ nhiễm trùng, viêm giác mạc hoặc kích ứng mắt
Các biện pháp hỗ trợ khác
Ngoài việc sử dụng kính, việc thay đổi thói quen sinh hoạt cũng góp phần quan trọng trong việc cải thiện và ngăn ngừa loạn thị ở trẻ:
- Tăng cường ánh sáng khi học tập: Đảm bảo trẻ học và đọc sách dưới ánh sáng tốt để giảm áp lực lên mắt.
- Hạn chế thời gian sử dụng thiết bị điện tử: Kiểm soát thời gian trẻ sử dụng điện thoại, máy tính, và khuyến khích trẻ nghỉ ngơi mắt sau mỗi 20 phút.
- Khám mắt định kỳ: Đưa trẻ đi kiểm tra mắt ít nhất mỗi 6 tháng để phát hiện và điều chỉnh tình trạng loạn thị kịp thời.
Việc điều trị loạn thị ở trẻ em không chỉ đơn thuần dựa vào các phương pháp đeo kính mà còn đòi hỏi sự đồng hành và hỗ trợ từ phụ huynh. Sự kiên trì trong việc tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, kết hợp với thói quen sinh hoạt lành mạnh, sẽ giúp cải thiện đáng kể thị lực của trẻ, mang lại một nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện sau này.
Khám loạn thị ở trẻ em
Những dấu hiệu để nhận biết loạn thị ở trẻ
Loạn thị ở trẻ em là tật khúc xạ thường gặp nhưng có thể khó phát hiện nếu phụ huynh không chú ý đến các dấu hiệu bất thường trong sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Dưới đây là những biểu hiện phổ biến giúp nhận biết loạn thị sớm:
Đau mắt và nhức đầu: Trẻ bị loạn thị thường phàn nàn về cảm giác mỏi mắt, đau mắt hoặc nhức đầu, đặc biệt sau khi đọc sách, viết bài hoặc thực hiện các hoạt động cần tập trung thị lực.
Dụi mắt thường xuyên: Trẻ có xu hướng dụi mắt thường xuyên, ngay cả khi không bị kích ứng hoặc bụi, do cảm giác khó chịu hoặc nhìn mờ mà trẻ không nhận thức rõ.
Gặp khó khăn khi nhìn rõ:
- Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc nhìn rõ các vật thể ở xa, chẳng hạn như chữ trên bảng trong lớp học.
- Khả năng đọc sách hoặc làm bài tập gần cũng bị ảnh hưởng, do mắt phải điều tiết nhiều hơn bình thường.
Biểu hiện khác
- Nheo mắt hoặc nghiêng đầu khi nhìn: Trẻ thường xuyên nheo mắt hoặc nghiêng đầu để cố gắng nhìn rõ hơn.
- Khó tập trung: Do mắt bị mờ, trẻ có thể dễ mất tập trung khi học tập hoặc tham gia các hoạt động.
Hành động cần thiết
Nếu phụ huynh nhận thấy các dấu hiệu trên, cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế hoặc bác sĩ chuyên khoa mắt để được kiểm tra và chẩn đoán chính xác. Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời loạn thị ở trẻ em không chỉ giúp điều chỉnh loạn thị hiệu quả mà còn ngăn ngừa các vấn đề thị lực nghiêm trọng hơn trong tương lai.
Đặt khám tại vivision kid ngay để được tư vấn.
