Nhược thị khúc xạ là một trong những vấn đề thị giác phổ biến, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của nhiều người. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về nhược thị do tật khúc xạ, nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và các phương pháp điều trị hiệu quả. 

Nhược thị do tật khúc xạ là gì?

Nhược thị do khúc xạ, còn được gọi là nhược thị do lệch khúc xạ, là một tình trạng thị giác mà thị lực của một mắt không phát triển đúng mức trong thời kỳ trẻ nhỏ. Đây là một dạng của nhược thị, thường xảy ra khi có sự chênh lệch đáng kể về độ khúc xạ giữa hai mắt.

Trong trường hợp này, não không nhận được hình ảnh rõ nét từ mắt bị nhược thị, dẫn đến việc não ưu tiên xử lý thông tin từ mắt có thị lực tốt hơn. Theo thời gian, não có thể “bỏ qua” hoàn toàn tín hiệu từ mắt yếu hơn, khiến thị lực của mắt đó không phát triển đúng mức.

Nhược thị do khúc xạ có thể ảnh hưởng đến một hoặc cả hai mắt, tùy thuộc vào mức độ chênh lệch khúc xạ. Điều quan trọng cần lưu ý là nhược thị là do sự phát triển không đồng đều của kết nối thần kinh giữa mắt và não.

Các loại tật khúc xạ có thể dẫn đến nhược thị bao gồm:

• Cận thị (khó nhìn xa)
• Viễn thị (khó nhìn gần)
• Loạn thị (hình ảnh bị méo mó)

Khi các tật khúc xạ này không được phát hiện và điều chỉnh kịp thời trong giai đoạn phát triển thị giác của trẻ (thường là trước 8 tuổi), nguy cơ phát triển nhược thị do khúc xạ sẽ tăng cao. Chính vì vậy, việc chẩn đoán và điều trị sớm nhược thị do khúc xạ là rất quan trọng. 

Nếu được phát hiện và can thiệp kịp thời, có thể cải thiện đáng kể thị lực của mắt bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, nhược thị có thể dẫn đến suy giảm thị lực vĩnh viễn.

Các dạng tật khúc xạ có thể dẫn đến nhược thị

Nguyên nhân của nhược thị do khúc xạ

Nhược thị do khúc xạ phát triển khi não không xử lý thông tin thị giác từ một hoặc cả hai mắt một cách bình thường. Nguyên nhân chính của tình trạng này là sự chênh lệch đáng kể về độ khúc xạ giữa hai mắt, khiến não ưu tiên xử lý hình ảnh từ mắt có thị lực tốt hơn.

Tật khúc xạ gây ra nhược thị

Các tật khúc xạ không được điều chỉnh là nguyên nhân chính dẫn đến nhược thị khúc xạ. Cụ thể:

• Cận thị: Khó nhìn rõ vật ở xa. Nếu một mắt cận nhiều hơn mắt kia, não có thể “bỏ qua” hình ảnh từ mắt cận nặng hơn.
• Viễn thị: Khó nhìn rõ vật ở gần. Khi một mắt viễn thị nhiều hơn, não có thể ưu tiên xử lý thông tin từ mắt ít viễn hơn.
• Loạn thị: Hình ảnh bị méo mó do giác mạc hoặc thủy tinh thể không đều. Loạn thị nặng ở một mắt có thể khiến não tập trung sử dụng mắt còn lại.

Khi các tật khúc xạ này không được phát hiện và điều chỉnh kịp thời trong giai đoạn phát triển thị giác của trẻ (thường là trước 8 tuổi), nguy cơ phát triển nhược thị do khúc xạ sẽ tăng cao.

Yếu tố rủi ro

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc nhược thị do khúc xạ bao gồm:

• Di truyền: Trẻ em có cha mẹ hoặc anh chị em mắc nhược thị có nguy cơ cao hơn phát triển tình trạng này.
• Sinh non hoặc cân nặng thấp khi sinh: Trẻ sinh non hoặc có cân nặng thấp khi sinh có nguy cơ cao hơn phát triển các vấn đề về thị giác, bao gồm cả nhược thị.
• Các bệnh lý về mắt bẩm sinh: Một số tình trạng như đục thủy tinh thể bẩm sinh, sụp mi, hoặc bất thường về cấu trúc mắt có thể làm tăng nguy cơ phát triển nhược thị.
• Lác mắt: Mặc dù lác mắt thường được coi là một dạng nhược thị riêng biệt, nhưng nó cũng có thể góp phần vào sự phát triển của nhược thị do khúc xạ.
• Môi trường và lối sống: Các yếu tố như thời gian dài nhìn gần (ví dụ: sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều) có thể góp phần làm tăng nguy cơ phát triển tật khúc xạ và nhược thị, đặc biệt ở trẻ em.
• Không được kiểm tra mắt định kỳ trong thời thơ ấu: Việc không phát hiện và điều chỉnh các vấn đề về thị lực sớm có thể dẫn đến sự phát triển của nhược thị do khúc xạ.

Hiểu rõ các nguyên nhân và yếu tố rủi ro này là bước quan trọng trong việc phòng ngừa và điều trị nhược thị do khúc xạ. Việc phát hiện và can thiệp sớm, đặc biệt trong giai đoạn phát triển thị giác của trẻ, có thể giúp ngăn ngừa hoặc giảm thiểu tác động của nhược thị do khúc xạ.

Một số yếu tố rủi ro sẽ làm tăng nguy cơ mắc nhược thị do tật khúc xạ

Dấu hiệu nhược thị do khúc xạ

Nhược thị do khúc xạ thường phát triển từ từ và có thể không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu quan trọng mà cha mẹ, người chăm sóc và chính bản thân người bệnh cần chú ý:

• Giảm thị lực: Đây là dấu hiệu chính của nhược thị khúc xạ. Người bệnh có thể gặp khó khăn khi đọc chữ từ xa hoặc nhìn các chi tiết nhỏ, đặc biệt khi chỉ sử dụng một mắt.
• Lác/lé mắt : Một mắt có thể có xu hướng lệch vào trong hoặc ra ngoài, đặc biệt khi người bệnh mệt mỏi hoặc tập trung nhìn.
• Khó khăn trong việc nhìn ba chiều: Nhược thị có thể ảnh hưởng đến khả năng nhìn độ sâu, gây khó khăn trong việc đánh giá khoảng cách hoặc thực hiện các hoạt động đòi hỏi sự phối hợp mắt-tay.
• Hay nheo mắt hoặc nghiêng đầu: Người bệnh có thể có xu hướng nheo mắt hoặc nghiêng đầu để cố gắng nhìn rõ hơn.
• Mỏi mắt và đau đầu: Khi cố gắng nhìn tập trung trong thời gian dài, người bệnh có thể cảm thấy mắt mỏi nhanh chóng và thường xuyên bị đau đầu.
• Kém phối hợp mắt – tay: Trẻ em mắc nhược thị có thể gặp khó khăn trong các hoạt động đòi hỏi sự phối hợp giữa mắt và tay, như chơi bóng hoặc các trò chơi thể thao khác.
• Thường xuyên va vấp hoặc đụng phải đồ vật: Do khả năng đánh giá khoảng cách bị ảnh hưởng, người bệnh có thể thường xuyên va vấp hoặc đụng phải đồ vật.
• Khó tập trung khi đọc sách hoặc làm việc với màn hình: Người bệnh có thể cảm thấy khó khăn khi phải tập trung nhìn trong thời gian dài, đặc biệt khi đọc sách hoặc làm việc với máy tính.
• Nhắm hoặc che một mắt: Trong một số trường hợp, người bệnh có thể nhận thấy rằng một mắt nhìn rõ hơn mắt còn lại khi che từng mắt.
• Thay đổi hành vi: Trẻ em mắc nhược thị có thể tránh né các hoạt động đòi hỏi thị lực tốt, như đọc sách hoặc vẽ tranh.

Điều quan trọng cần lưu ý là nhiều trẻ em mắc nhược thị do khúc xạ có thể không nhận thức được vấn đề của mình, đặc biệt nếu chỉ một mắt bị ảnh hưởng. Vì vậy, việc kiểm tra mắt định kỳ cho trẻ em là rất quan trọng để phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

Nếu bạn hoặc con bạn có bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, đặc biệt là nếu chúng kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, hãy đặt lịch khám với bác sĩ nhãn khoa càng sớm càng tốt. Phát hiện và điều trị sớm nhược thị do khúc xạ có thể giúp ngăn ngừa các vấn đề thị lực lâu dài và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Thị lực giảm sút là một trong những dấu hiệu chính của nhược thị khúc xạ

Điều trị nhược thị do khúc xạ như thế nào?

Điều trị nhược thị do khúc xạ đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng và nguyên nhân cụ thể. Mục tiêu chính của điều trị là cải thiện thị lực của mắt yếu và khuyến khích não sử dụng cả hai mắt cùng nhau. Phương pháp điều trị chính được áp dụng rộng rãi là đeo kính, kết hợp dùng miếng dán mắt hoặc gia phạt bằng atropine.

Đeo kính

Đeo kính là bước đầu tiên và quan trọng trong điều trị nhược thị do khúc xạ:

• Kính điều chỉnh khúc xạ giúp cải thiện thị lực và khuyến khích sự phát triển đồng đều của cả hai mắt.
• Đối với trẻ em, việc đeo kính thường xuyên là cần thiết để ngăn ngừa sự tiến triển của nhược thị.
• Trong một số trường hợp, chỉ cần đeo kính đúng độ đã có thể cải thiện đáng kể thị lực của mắt yếu.
• Kính có thể được kết hợp với các phương pháp điều trị khác như che mắt hoặc sử dụng thuốc nhỏ để tăng hiệu quả.
• Việc điều chỉnh độ kính thường xuyên là cần thiết, đặc biệt ở trẻ em, khi mắt đang trong giai đoạn phát triển.

Dùng miếng dán mắt

Phương pháp này, còn gọi là “che mắt”, được sử dụng để “bắt buộc” não phải sử dụng mắt yếu hơn:

• Miếng dán được đặt lên mắt khỏe trong một khoảng thời gian nhất định mỗi ngày, thường là 2-6 tiếng/ngày.
• Thời gian và tần suất che mắt phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nhược thị và tuổi của bệnh nhân.
• Phương pháp này đặc biệt hiệu quả ở trẻ em, khi não vẫn còn khả năng thích nghi cao.
• Che mắt giúp kích thích các tế bào thần kinh trong não liên quan đến thị giác của mắt yếu, từ đó cải thiện thị lực.
• Việc tuân thủ lịch trình che mắt là rất quan trọng để đạt được kết quả tốt nhất.

Gia phạt bằng atropine

Thuốc nhỏ atropine có thể được sử dụng như một phương pháp thay thế hoặc bổ sung cho việc che mắt:

• Atropine được nhỏ vào mắt khỏe để làm mờ tạm thời thị lực của mắt này, buộc não phải tập trung vào mắt yếu hơn.
• Phương pháp này thường được ưa chuộng hơn ở trẻ lớn hơn hoặc khi việc che mắt gặp khó khăn.
• Thuốc nhỏ atropine có thể gây ra một số tác dụng phụ như nhạy cảm với ánh sáng hoặc mờ mắt tạm thời.
• Cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ khi sử dụng thuốc nhỏ mắt.
• Việc theo dõi định kỳ với bác sĩ nhãn khoa là cần thiết để đảm bảo hiệu quả và an toàn của phương pháp này.

Điều quan trọng cần lưu ý là việc điều trị nhược thị khúc xạ càng sớm càng tốt, lý tưởng nhất là trước 7-8 tuổi khi hệ thống thị giác vẫn còn khả năng thích nghi cao. 

Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây cho thấy việc điều trị ở người lớn cũng có thể mang lại kết quả tích cực. Kiên trì và tuân thủ phác đồ điều trị là chìa khóa để đạt được kết quả tốt nhất.

Điều trị nhược thị khúc xạ đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp

Nhược thị do tật khúc xạ không còn là một căn bệnh quá xa lạ. Với những thông tin đã cung cấp, hy vọng bạn đọc đã hiểu rõ hơn về căn bệnh này. Điều quan trọng nhất là người bệnh cần nhận thức được mức độ cần thiết của việc khám mắt định kỳ, đặc biệt là đối với trẻ em. 

Để biết thêm thông tin chi tiết về tình trạng nhược thị, cụ thể là nhược thị do tật khúc xạ, hãy đặt lịch khám mắt với bác sĩ vivision để được tư vấn, kiểm tra tật khúc xạ và nhược thị khúc xạ.