Nhược thị ở trẻ em, còn gọi là “mắt lười” (lazy eye), là tình trạng mà một hoặc cả hai mắt không phát triển thị lực đầy đủ, Ảnh hưởng của nhược thị đến học tập, sinh hoạt và tâm lý có thể nghiêm trọng với trẻ.
Nhược thị là gì?
Nhược thị ở trẻ em, còn gọi là “mắt lười” (lazy eye), là tình trạng mắt trẻ không phát triển thị lực một cách bình thường, dẫn đến thị lực của trẻ bị yếu ở một bên mắt hoặc cả hai mắt, dù mắt trẻ có cấu trúc giải phẫu bình thường. Đây là vấn đề phổ biến ở trẻ em và thường bắt đầu từ khi còn nhỏ.
Nguyên nhân chính là do mắt và não không phối hợp với nhau một cách nhịp nhàng và đều đặn. Nếu một mắt có thị lực yếu hoặc bị lác, não sẽ ưu tiên tín hiệu từ mắt có thị lực tốt hơn, hoặc mắt không lác làm mắt yếu hơn không được sử dụng đầy đủ, gây ra tình trạng này.
Có nhiều nguyên nhân gây nhược thị, bao gồm:
Lác mắt : Nhược thị là vấn đề luôn liên quan chặt chẽ với lác. Lác có thể gây ra nhược thị đặc biệt là lác trong và khi lác cố định một mắt, ngược lại do tật khúc xạ, do tổn thương thực thể tại mắt gây giảm hay mất thị lực… cũng hay dẫn đến lác mắt.
Tật khúc xạ không được chỉnh (cận thị, viễn thị, loạn thị): Khi một mắt có tật khúc xạ mạnh hơn mắt còn lại mà không được chỉnh bằng kính đúng cách, mắt đó sẽ yếu dần.
Đục môi trường trong suốt(ví dụ: Bệnh đục thủy tinh thể bẩm sinh, đục giác mạc): Những trường hợp này khiến mắt không nhận đủ ánh sáng, làm yếu thị lực dần dần dẫn đến nhược thị.
Dấu hiệu của nhược thị
Dấu hiệu của nhược thị ở trẻ em có thể khó nhận biết, đặc biệt là khi nó chỉ xảy ra ở một mắt. Dưới đây là một số dấu hiệu thường gặp:
- Mắt lác (lác trong hoặc lác ngoài): Trẻ có thể bị lác một mắt, đây là một trong những nguyên nhân phổ biến của nhược thị.
- Trẻ hay nheo mắt: Trẻ có xu hướng nheo mắt hoặc nghiêng đầu để nhìn rõ hơn. Điều này thường xảy ra nếu tật khúc xạ không được điều chỉnh hoặc khi một mắt yếu hơn.
- Khả năng nhìn kém ở một hoặc cả hai mắt: Trẻ có thể khó nhận ra đồ vật hoặc người từ xa, hoặc có thể phàn nàn về việc không nhìn thấy rõ một cách thường xuyên.
- Mất đi khả năng phân biệt độ sâu: Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc ước lượng khoảng cách hoặc dễ va chạm vào đồ vật, điều này xảy ra khi một mắt yếu làm giảm khả năng thị giác hai mắt.
- Phản xạ kém trong các hoạt động hằng ngày: Trẻ có thể gặp khó khăn trong các hoạt động cần sự phối hợp thị giác tốt như chơi thể thao, vẽ tranh, hoặc nhận diện đối tượng ở xa.
- Đau mắt, mệt mỏi mắt: Trẻ có thể than phiền về việc mắt đau hoặc mệt mỏi sau khi đọc sách hoặc xem đồ vật trong thời gian dài.
- Thích sử dụng một mắt hơn: Trẻ có thể vô thức sử dụng một mắt để nhìn, trong khi mắt kia không hoạt động tích cực, biểu hiện rõ là bé hay nghiêng đầu sang bên mắt nhìn rõ hơn.
Trẻ nhược thị sẽ nhìn như thế nào?
Ảnh hưởng của nhược thị sẽ làm trẻ nhìn mờ hoặc không rõ ở một mắt hoặc cả hai mắt. Tuy nhiên, tùy vào mức độ và nguyên nhân, cách trẻ nhìn có thể khác nhau. Dưới đây là một số mô tả về cách nhìn của trẻ bị nhược thị:
Nhìn mờ hoặc không rõ
Một mắt hoặc cả hai mắt có thể nhìn thấy hình ảnh không rõ ràng, bị mờ, giống như khi nhìn qua một lớp kính bẩn hoặc sương mù.
Mất khả năng tập trung
Trẻ có thể thấy mọi thứ bằng một bên mắt rõ ràng, trong khi bên mắt bị nhược thị lại mờ hơn hoặc không thể nhận diện rõ các chi tiết. Trẻ có thể gặp khó khăn khi tập trung vào các chi tiết nhỏ. Ví dụ, trẻ có thể khó nhìn thấy các chữ cái trên bảng hoặc các chi tiết trên một đồ vật.
Giảm nhận thức về chiều sâu
Trẻ có thể không cảm nhận được chiều sâu của không gian, dẫn đến việc không nhận diện được khoảng cách đúng cách. Điều này có thể gây khó khăn khi thực hiện các hoạt động hằng ngày như đi bộ, bắt bóng, hoặc cầm nắm đồ vật.
Khả năng nhìn một bên bị hạn chế
Nếu trẻ có mắt bị nhược thị ở mức nặng, mắt đó có thể gần như không nhìn thấy hoặc chỉ có thể nhìn thấy ánh sáng mà không phân biệt được hình dạng hay màu sắc. Điều này khiến trẻ phụ thuộc hoàn toàn vào mắt lành.
Nếu chỉ một mắt bị nhược thị, trẻ có thể chỉ nhìn được tốt ở một bên, và mắt còn lại có thể không nhận ra các vật thể ở rìa thị trường của mắt bên bị nhược thị.
Ảnh hưởng của nhược thị đến cuộc sống
Ảnh hưởng của nhược thị có thể rất nghiêm trọng với thị lực của trẻ, đặc biệt khi không được phát hiện và điều trị sớm. Dưới đây là những ảnh hưởng chính:
Ảnh hưởng đến học tập
Khó khăn khi đọc và viết: Trẻ bị nhược thị có thể khó nhìn rõ chữ trên sách vở hoặc bảng, dẫn đến việc không thể theo kịp bài học. Việc viết chính xác và rõ ràng cũng bị ảnh hưởng.
Mất tập trung: Do phải cố gắng nhiều hơn để nhìn, trẻ có thể dễ bị mệt mỏi mắt, gây mất tập trung và giảm hứng thú trong học tập.
Hiệu suất đọc: Khi một mắt bị yếu hơn mắt còn lại, trẻ sẽ gặp khó khăn trong việc đọc sách hoặc tài liệu. Trẻ có thể phải di chuyển mắt nhiều lần để đọc được chữ, dẫn đến mệt mỏi và khó duy trì sự chú ý lâu dài.
Sự phối hợp tay-mắt: Nhược thị có thể làm suy giảm khả năng phối hợp tay-mắt, gây ảnh hưởng đến các kỹ năng như viết, vẽ và làm việc với các công cụ học tập khác.
Ảnh hưởng của nhược thị
Ảnh hưởng của nhược thị đến các hoạt động thể chất
Vấn đề với sự phối hợp động tác: Thiếu khả năng cảm nhận độ sâu và sự chính xác trong quan sát có thể khiến trẻ gặp khó khăn khi chơi thể thao hoặc thực hiện các hoạt động yêu cầu sự khéo léo, như bắt bóng, đạp xe, hoặc nhảy dây.
Cân bằng và định hướng: Một số nghiên cứu cho thấy nhược thị có thể ảnh hưởng đến khả năng duy trì sự thăng bằng, đặc biệt là trong các hoạt động đòi hỏi vận động cơ thể phức tạp, như chạy, nhảy hoặc đạp xe.
Tốc độ phản xạ: Người bị nhược thị có thể có phản xạ chậm hơn do khó khăn trong việc xử lý thông tin thị giác từ môi trường xung quanh. Điều này có thể ảnh hưởng đến hiệu suất trong các hoạt động cần tốc độ và độ chính xác cao.
Tăng nguy cơ tai nạn: Trẻ bị nhược thị có thể dễ va chạm vào đồ vật hoặc ngã khi di chuyển do không đánh giá chính xác khoảng cách.
Ảnh hưởng của nhược thị đến tâm lý và giao tiếp xã hội
Thiếu tự tin: Trẻ có thể trở nên tự ti và e dè trong giao tiếp vì cảm thấy mình không thể làm tốt những điều mà các bạn cùng trang lứa có thể làm dễ dàng, như đọc sách, vẽ tranh hoặc chơi thể thao.
Bị tách biệt: Nếu không thể tham gia vào các hoạt động tập thể, trẻ có thể cảm thấy cô đơn hoặc bị cô lập, gây ra những tác động tiêu cực đến tinh thần và cảm xúc.
Lo âu và căng thẳng: Việc phải nỗ lực quá mức để nhìn hoặc không thể thực hiện tốt những nhiệm vụ thị giác có thể khiến trẻ bị căng thẳng và lo lắng.
Tự ti và mặc cảm: Trẻ có thể cảm thấy mình khác biệt hoặc yếu kém so với bạn bè, gây ra sự mặc cảm, đặc biệt khi bị chế giễu hoặc không được hỗ trợ kịp thời.
Các phương pháp điều trị nhược thị
Điều trị nhược thị cần sự kết hợp giữa các phương pháp khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân của nhược thị và độ tuổi của trẻ có thể khắc phục được ảnh hưởng của nhược thị đến thị lực của trẻ. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:
Đeo kính: Kính chỉnh tật khúc xạ: Nếu nhược thị do các tật khúc xạ như cận thị, viễn thị, hoặc loạn thị, đeo kính là phương pháp điều trị đầu tiên. Kính giúp cân bằng thị lực giữa hai mắt, giúp mắt yếu phát triển tốt hơn.
Che mắt khỏe (Patch Therapy): Che mắt khỏe nhằm khích thích mắt yếu hoạt động nhiều hơn. Phương pháp này giúp não bộ tăng cường sử dụng tín hiệu từ mắt yếu, giúp mắt dần yếu trở nên mạnh mẽ hơn.
Điều trị nhược thị bằng phương pháp che mắt
Sử dụng thuốc nhỏ mắt: Atropine được nhỏ vào mắt khỏe để làm mờ tạm thời, khiến mắt yếu phải làm việc nhiều hơn. Phương pháp này có thể được sử dụng thay thế hoặc kết hợp với phương pháp che mắt, đặc biệt với những trẻ không thể tuân thủ việc đeo miếng che.
Penalization Quang Học (Optical Penalization): Phương pháp penalization quang học bao gồm việc sử dụng các thấu kính hoặc bộ lọc để làm giảm độ sắc nét của hình ảnh mà mắt khỏe nhận được.
Phẫu thuật: Trong những trường hợp như đục thủy tinh thể bẩm sinh hoặc sụp mí nặng cản trở ánh sáng đến mắt, phẫu thuật có thể cần thiết để loại bỏ nguyên nhân vật lý trước khi thực hiện các phương pháp điều trị khác.
Tập nhược thị: Tập nhược thị là biện pháp cơ bản trong điều trị nhược thị, trẻ sẽ bịt mắt bên có thị lực mạnh và sử dụng mắt bên bị nhược thị để thực hiện các bài tập. Thời điểm vàng để tập nhược thị là trước 7 tuổi vì đây là thời gian mắt trẻ chưa hoàn thiện. Sau độ tuổi này mắt của trẻ đã trở nên hoàn thiện hơn khiến việc luyện tập trở nên khó khăn hơn.
Ảnh hưởng của nhược thị làm giảm thị lực của trẻ, gây ra nhiều khó khăn trong học tập, cuộc sống và tâm lý. Phát hiện sớm nhược thị và điều trị kịp thời là điều vô cùng quan trọng để bảo vệ thị lực của trẻ, giúp trẻ phát triển toàn diện và tự tin hơn.
Hãy đặt lịch khám ngay với vivision để được các chuyên gia thăm khám và tư vấn cho bé khi bé có các dấu hiệu và nguy cơ bị nhược thị.
